Troçki – ABD İlişkisi 1939-1940

Troçki ve Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi arasındaki ilişki neydi ? Troçki, bu ilişki öncesinde neden ABD Komünist Parti liderleri Earl Browder ve William Foster karşıtı ifade vermeyi onaylamıştır? Ve Meksiko’da Amerikan Konsolosluğu ve Troçki arasındaki ilişkinin temel nedeni nedir? Bu sorular, yetmiş yılın üzerinde bir süredir sorulmaktadır ve ABD’nin arşivindeki yeni belgelerin elde edilmesiyle birlikte yeniden gündeme gelmiştir.

Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi (HUAC), ABD Temsilciler Meclisi tarafından 1938’de kurulmuştur ve bu komiteye, ülkedeki huzur bozucu faaliyetleri araştırma görevi verilmiştir. Komitenin, siyasi yelpazedeki grupları teftiş edeceğinin düşünülmesine rağmen, komitenin, Franklin Roosevelt tarafından yürürlüğe konulan ilerici yasaları ve New Deal (Yeni Düzen) boyunca kurulmuş kurumları etkisi altına alacağı düşünülerek, ayrıca ABD Komünist Partisi’nin faaliyetlerini de, hedef tahtasına koyacağı daha ilk baştan öngörülmüştür. HUAC’nin ilk yöneticisi, beyaz ırk üstünlüğünü savunan Ku Klux Klan adlı örgüte yakınlığıyla bilinen Martin Dies’tır.

HUAC’nin faaliyetleri, ABD Komünist Partisi’nce, işçi sınıfına ve sınıfın komünist partisine karşı organize bir saldırının bütünleyici bir öğesi olarak görülmüştür.

Troçki’nin Dies Komitesi’nden önce “Stalinizm’in tarihi üzerine eksiksiz kayıtlar” adlı yazısı üzerine ifade vermeye çağrıldığı yıl olan 1939’da Elizabeth Gurley Flynn, ABD’deki anti-komünist kampanyanın canlı bir görüntüsünü yansıtmaktadır. Komünist Parti’nin Genel Sekreteri Earl Browder hakkında, daha önceki hükümet tarafından mesnetsiz bulunan ufak tefek pasaport suçlamalarıyla yeniden dava açılmış ve hapse atılmıştır. Komünist Parti Doğu Pensilvanya Bölge Sekreteri Sam Darcy için de ipe sapa gelmez nedenlerle iade işlemleri başlatılmış, Earl Browder’ın, Harvard ve Princeton Üniversiteleri’nde önceden programlanmış konuşma izni geri alınmıştır. Komünist Parti’nin Ulusal Başkanı William Z. Foster’ın Detroit mitinginde, organize bir çete saldırısı gerçekleşmiş, Komünist Parti’nin radyo kullanımı engellenmiş, komünist meclis üyesi adaylarının, New York’ta seçime katılmaları da engellenmiştir. (Ve dahası için: [1])

İşte bu atmosferde, Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi’ne Troçki, telegrafla şu cevabı yollamıştır: “Davetinizi, siyasi bir görev olarak kabul ediyorum.”

Troçki, bu gerici Dies Komitesi’nin talebini neden kabul etmiştir ? Troçki’nin o zamanlardaki destekçilerinden biri olan ABD Sosyalist İşçi Partisi’nden James Burham’ın eleştirisine cevap olarak Troçki, Dies Komitesi’ne katılımın, oldukça olumlu siyasi bir fırsat olduğunu öne sürmüştür. Komitenin, meclis araştırma komisyonu ve bir tür “mahkeme” olarak değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Tıpkı Troçki’nin destekçilerinin, Moskova’daki ihanet davalarında adı geçen liderlerinin adını aklamak için, Dewey Komisyonu’nun kuruluşunu desteklediği gibi, bu komisyondan binlerce kez daha geniş bir kitleye seslenecek olan Dies Komitesi’ne katılmak Troçki için oldukça değerliydi. [2] Bu yüzden Troçki’ye göre, Dies Komitesi “Stalinizm’in Tarihi”ni takdim etmek için uygun bir yerdi.

Troçki, Latin Amerika komünist hareketine dair hiçbir belgenin Dies Komitesi’nde yer almayacağını ve kendisini yalnızca “Stalinizm’in Tarihi” sunumuyla sınırladığını öne sürerek[3], Latin Amerika komünist hareketiyle ilgili belgeleri komiteye sunmaya niyetlendiğine dair Meksika basınında yer alan açıklamaları reddetmiştir. Troçki’nin Dies Komitesi’ne sunabilecek belgelere sahip olup olmadığı bir yana, burada yayımladığımız belgeler, onun Latin Amerika komünist partileri hakkındaki bilgileri ABD’ye aktardığını kanıtlamaktadır. 25 Temmuz 1940’da Troçki ile ABD’nin Meksika Konsolosluğu’ndan Robert G. Mcgregor Jr. arasında gerçekleşen toplantıda, ABD arşiv belgeleri (No. 4), eski Sovyet liderin, ilerici Meksika basını da dahil olmak üzere, Komintern’in yabancı basına para yardımı yaptığını açıkladığını göstermektedir. Ayrıca Troçki, İspanya ve Meksika’dan belli başlı liderlerin de adını vermiştir.

Nihayetinde Troçki, Temsilciler Meclisi’nin Dies Komitesi’nde Stalinizm’in tarihi konusunda ifade vermemiştir. Troçki, Meksika halkına karşı, Martin Dies’ı ya da arkasındaki petrol sermayedarlarını gerici hedefler uğruna desteklemenin kendisi açısından ilkelerine aykırı bir dayanak noktası olduğundan, Dies’ın kendisine sunduğu daveti geri çektiğini öne sürmüştür.[4] Aslında, Troçki’nin Dies Komitesi’nde ifade vermesi için davet edilmesinden vazgeçilmesinin nedeni oldukça farklıdır. Belgelere göre, Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi Baş Müfettişi J. B. Mathews, Troçki’nin ifadelerinin faydalı olacağını belirterek Dışişleri Bakanlığın’dan bir vize ayarlamaya çalışmıştır. Ancak bakanlık, Troçki’nin ifadelerinin, pek önemi kalmadığı görüşündedir ve bu fikir, Mathews’un görüşlerinden vazgeçmesinde ikna edici bir unsur olmuştur. Bu görüşler ve Başkan Franklin D. Roosevelt’in onayı doğrultusunda, Meksika’daki Konsolosluğa, Troçki’nin vize işlemlerini reddetme emri gönderilmiştir.

25 Kasım 1993’te Phil Davison İngiliz gazetesi The Independent’ta, 1939’da Sovyetler Birliği ve Almanya arasında Saldırmazlık Paktı imzalandıktan sonra, Meksikalı ressam Diego Rivera’nın, FBI’ın muhbiri olduğuna dair yeni edinilen bilgileri ayrıntılı bir şekilde anlattığı bir yazı kaleme almıştı.[5] Bu bilginin kaynağı, Troçki üzerine araştırmaları sırasında şans eseri bu bilgiyi bulan Pensilvanya Pittsburg Üniversitesi’nden Prof. William Chase ve asistanı Dana Reed’dir. Benzer arşivler, bugüne kadar gizli birkaç raporu bulabildikleri ABD Dışişleri Bakanlığı’nın dosyaları arasındadır. [6] Phil Davison yazısında, gazeteci Rossana Fuentes-Berain’in Meksikalı ekonomi gazetesi El Financiero’daki bir makalesini kısmen baz almıştır.[7] El Pais’ten Meksikalı gazeteci Fernando Orgambides, Meksika’daki ABD konsolosu James Stewart’ın, memurlarından biri olan Robert Mcgregor’ın Diego Rivera’nın bir sırdaşı olarak adının geçtiği Dışişleri Bakanlığı dosyalarının birinden bahsetmiştir[8]. Gün yüzüne çıkan belgelere göre (4. ve 5.), Robert Mcgregor’un ta kendisi ayrıca, Lev Troçki ve ABD arasındaki aracıdır. Phil Davison tarafından kaleme alınan yazıdaki belki de en çarpıcı bilgi şu ifadedir:

Rivera konusunda gün yüzüne çıkanlar fazlasıyla şaşıtrıcıdır, fakat Chase ve Reed daha büyük yanılgıları yerle bir ediyor. Reed, Independent gazetesine, iki akademisyenin ayrıca, Troçki’nin itibarını derinden sarsacak bazı bilgilerin de ellerinde olduğunu bildirmiştir. “Hala Troçki hakkında FBI’dan bilgi koparma peşindeyiz… Aslına bakarsanız, Troçki’nin bile, ABD hükümetinin bir muhbiri olduğuna dair elimizde somut bilgilerin bulunduğunu söyleyebilirim.”[9]

Şaşırtıcı bir şekilde bu tartışmalı açıklamaların sahibi Prof. William Chase ve Dana Reed, yirmi yıldan fazladır bu konu hakkında oldukça sessiz kaldılar. Ancak son zamanlarda bu iki akademisyen, Troçki’nin suikastı üzerine kitap uzunluğunda bir yazı hazırlamaktadır.[10] Prof. W. Chase’in kitabı yayınlandığı vakit, bir ABD muhbiri olarak Troçki’nin rolüne dair daha fazla belgenin gün yüzüne çıkacağı şüphe götürmez bir gerçektir. Yine de 4 ve 5 No’lu belge, Troçki’nin Meksiko’da ABD Konsolosu Robert Mcgregor ile 1940’ta Mayıs, Haziran ve Temmuz ayında düzenli bir şekilde toplantı yaptığını kuşkusuz teyit etmektedir. Troçki bu toplantılarda, Meksika ve İspanya’daki komünist faaliyetler hakkında bilgiler aktarmıştır: “ Ayrıca, Meksika (Lombardo Toledano, Alejandro, Rafael Gerillo, Victor Manuel) ve İspanya Komünist Partisi’nden (Carlos Contreras, Col. Lister) isimler vermiştir.” Troçki ABD Konsolosluğu’na, Meksikalı yayımcı çevresiyle, siyasi öncü ve işçi liderleriyle, Meksika Komünist Partisi’ne yakın hükümet görevlileriyle ilgili bilgi aktarmıştır.

Sovyetler Birliği’ndeki ihanet davalarında Troçki’nin adı, Alman ve Japon faşizmiyle bağlantılandırılmıştır. Lenin’in eşi Nadejda Krupskaya, 1936’da Troçki’nin diğer muhaliflerle birlikte Alman Gizli Polis Servisi Gestapo ile ittifak kurduğunu iddia etmiştir.[11] Troçki’nin, ABD’ye muhbirlik görevinde bulunmasının kanıtlarının gün yüzüne çıkmasıyla, buna benzer suçlamalar günümüzde eskisi kadar ön planda değildir.*

1. The Communist, Vol. XVIII, No. 12, December 1939. https://www.marxists.org/subject/women/authors/flynn/1939/rights.htm

4. ‘More Slander Around the Dies Committee’ (January 12, 1940), ibid., p. 138.

5. http://www.independent.co.uk/life-style/diego-riveras-dirty-little-secret-his-murals-are-magnificent-celebrationsof-socialism-his-friendship-with- trotsky-and-his-marriage-to-frida-kahlo-are-leftist-legend-but-new- evidence-shows-that-he-betrayed-his-comrades-to-his-enemies-phil- davison-reports-1506467.html

J.B.Mathews, Washington D.C.’deki Amerikan Karşıtı Faaliyetleri izleme Özel Komitesi Soruşturmacı Amir ve Lev Troçki arasındaki telgraflar, 12 Ekim 1939.

Temsilciler Meclisi Dies Komitesi, sizin kişisel uygunluğunuz maksadıyla tasarlanan bir şehirde, Austen,Teksas’da, sizi tanık olarak mahkeme huzuruna çıkmaya davet ediyor. Sizin mahkeme önüne çıkışınız bugünden itibaren yaklaşık olarak 4 hafta kadardır. Dies Komitesi onların huzurunda tanıklık yapmak amacıyla sizin Birleşik Devletlere girişiniz için olanak sağlama görüşündedir. Öz savunmanızı yapmaya olanak tanınacaktır. Komite Stalinizmin tarihi üzerine bütün kayıtları almayı arzulamaktadır ve eğer sizde dilerseniz, sizi önceden size sunulmuş olan soruları cevaplamaya davet etmektedir. İsminiz sıkça Browder ve Foster tarafından tanıklar diye dile getirildi. Bu komite, onların ithamlarını cevaplama olanağıyla sizinle uzlaşacak. Lütfen bu daveti şimdilik bir reklammış gibi değerlendirmeyin.

Politik bir görev olarak davetinizi kabul ediyorum. Pratik faaliyetlerle başa çıkmak için gerekli tedbirleri üstleneceğim. Lütfen, karımın girişi içinde aynı koşullar altında ayarlamaları yapınız. O, dosyalarımdaki gerekli dokümanları, alıntıları, tarihleri bulma amacıyla elzemdir. Mümkün olan en kısa sürede gerekli dokümanları seçmek için sorularınıza gerek vardır. Ayrıca, Foster ve Browder’in şahsıma ilişkin yeminli tanıklıklarından kesin alıntılar arzulanıyor.

5 Aralık 1939’da, Stewart (ABD Başkonsolosu, Meksika), Troçki’nin sekreteri Joe Hansen’ı bugün çağırdı ve Dies Komitesi Soruşturmacı Amiri J.B.Mathews’in , 15-20 aralık arasında Austin, Teksas'da Troçki’nin komite huzuruna çıkma davetiyesinin telgrafını gösterdi. Troçki kabul etti ve karısının ona eşlik etmesini istedi ve Meksika yetkilileriyle Meksika'ya geri dönüş izni için anlaşmaya çalışıyordu. Stewart, Hansen'a Trokçki'nin vize başvurusu için dosya hazırlaması önerisinde bulundu.

Hemen ertesi gün, 6 Aralıkta, Dış İşleri Bakanlığı Vize Bölümü Troçki'nin, Birleşik Devletler 1918 Yabancı ve Göçmen Kanunu altında 'uygun görülmeme kararını' yeniden vurguladı. Buna rağmen, Dış İşleri Bakanlığındaki Amerikan Cumhuriyetçileri bölümü, Meksika'ya olumsuz cevap göndermeden önce başkanın görüşüne başvurulmasını istedi. Troçki'nin reddedilmeden önce 'dikkatli değerlendirilme' yapılmasını isteyen Avrupa İlişkileri Bölümü dahi onları destekledi. Çalışma Bakanlığından, Birleşik Devletlerde göçmen yasasının dokuzuncu hükmü altında, tıpkı Sovyet teknisyenlerine dahi aksi halde yasaklanmış olduğu gibi, Troçki'nin kabul edilmesine razı olunup olunmadığından sonuncusunun sorulmasını istediler. Sorun Dies Komite'sinin henüz resmi olarak Dış İşleri Bakanlığı'na, Troçki'nin davet edilmesi hakkındaki istemini bildirmemiş olmasıydı.

8 Aralık 1939'da, J.B.Mathews Troçki'nin savunması ile gelmesi için dış işleri bakanlığına geldi. Troçki'nin komite önünde tanılık etmeye gönüllü olduğunu ve onun tanıklığının faydalı olacağını iddia etti, bu nedenle de vize verilebileceğini söyledi. Dış işleri bakanlığındaki "resmi kanı" çok iyimser değildi. Troçki'nin tanıklığının şimdi çok değerli olmayacağını tekrar tartıştılar ve böyle iyi tanınmış bir komüniste vize vermek zor olacaktı. Aslında onlar Mathews'i düşüncesinden vazgeçirmek için ikna etmiş gibi görünüyorlardı ve Mathews, Dies senatörü ile konuşmak için Teksas'a geri gitmeye karar vermişti.

FDR'nin (Franklin D. Roosevelt) onayı ile 8 Aralık 1939'da Meksika Konsolosluğu, tıpkı 1933 Temmuzunda İstanbul'dan istendiği gibi, Troçki'nin vize başvurusunun reddedildiği hakkında bilgilendirildi. O zamandan beri Troçki'nin inançlarında, yorumlarında ve eylemlerinde vizeyi hakkedecek bir değişimin olmadığı ileri sürüldü.

Aynı gün Stewart Amerika'ya vize için Troçki adına resmi olmayan girişimi onayladı. Stewart'ta, Troçki ve Riveire arasındaki keskin fikir ayrılığına açıklık getirdi. Riviera, 7 Aralık'ta Meksika basınına Komünist/Stalinist durumlar ve Latin Amerika'daki faaliyetler hakkında Dies komitesine ifade verebileceği demecini verdi. Bir diğer taraftan Troçki, 8 Aralıkta Dies komitesine verilmesi için Latin Amerika'daki komünist faaliyetler hakkında bilgi ve doküman sahibi olmadığı beyanında bulundu. Günlük Meksika İleri gazetesi (The Mexican daily Excelsior) Riveria'dan "Bu bey için yapabilecek bir şeyim yok" beyanını yayınladı.

9 Aralık 1939'da Hansen, Stewart'a gittiğinde başkonsolos ona Washington'dan emredildiği gibi tavsiyelerde bulundu. Stewart, Hansen'in Troçki'ye vize verilip verilmeyeceğine dair "doğrudan sorular" sormadığına dikkat etti ve belki de Troçki'nin kayıtlara reddedilmenin geçmesini istemediği kanısına kapıldı.

2 gün sonra, 11 Aralık'ta Stewart tekrar Riveria ve Troçki arasındaki ilişkinin bozulmasıyla ilgili bir rapor gönderdi. Hansen 9'undaki ziyareti boyunca, Riveria'nın politik eğiliminin Troçki'nin ki ile artık uyumlu olmadığını açıkladı ve Riveria giderek Meksika politikasıyla meşgul oluyordu ve bu iki nokta onların ayrışmasından sorumluydu ve Troçki'nin arzusu kendisini Riveria'dan uzak tutmaktı.

4

Lev Troçki'nin Birleşik Devletler Meksika Konsolosluğu ile İlişkileri

25 Haziran 1940'da Birleşik Devletler Meksika konsolosu Robert McGregor Jr. mayıs saldırısını konuşmak için Troçki ile buluştu. Troçki, 24 Mayıs saldırısının GPU ajanı olan Washington Sovyetler birliği büyük elçisi Konstantin Oumanski tarafından tertip edildiğini belirtti.

Troçki, Moskova'nın Meksika'da bir GPU ajanının olduğunu da ileri sürdü, bu kişi Amerikan vatandaşı Harry Bloch'dur. Bloch'un Haziran 1940'da Ulus meselesi üzerine 'Hayali Komplo' makalesine işaret etti ve Meksikalı komünist Lambardo Toledano'yu Bloch ile iş birliği yapmakla suçladı.

Troçki'nin ölümünden sonra son sekreteri Joseph Hansen da 1 Eylül 1940'da Birleşik Devletler Genel Konsolosu Shaw'a Troçki cinayetinin Birleşik Devletlerce tertip ediliğini iddia etti ve Troçki'nin Oumanski ve Bloch karşıtı suçlamasını tekrarlayarak, Troçki'nin Rusya'da görevliyken polis memuru olan Oumanski'yi kişisel olarak tanıdığını ekledi. Hansen, Troçki'nin daima Oumanski'nin Washington'daki varlığından tedirginlik duyduğunu Shaw'a bildirdi. Meksika'daki diğer GPU ajanı Frank Jellenek'in ismini de verdi.

24 Mayıs 1940 saldırısından beri, McGregor Jr. arka arkaya Mayıs, Haziran (yukarıda görebilirsiniz) ve 13 Temmuz 1940'da Troçki ile buluştu. Bu son buluşmada Troçki McGregor Jr.'ye, David Alfaro Siqueires tarafından ona yapılan suikast girişiminin suçunu "üçüncü yada dördüncü enternasyonalist olma arasında karasız " olarak tanımladığı bayan Anita Benner ve bay Arenal'a yüklediğini söyledi, bu ikisi de Birleşik Devletlerdeydiler. Meksika'daki FUTURO, EL POPULAR, LA VOY DE MEXICO gibi solcu basınla olan ilişkisine dikkat çekti ve bunların Moskova tarafından teşvik edildiğini iddia etti. 1292-1931 yılları boyunca KOMİNTERN'in yabancı basına teşvik için beş yüz bin ile bir milyon arası Amerikan doları harcadığını hatırlattı. Meksika(Lombardo Toledano, Alejandro, Rafael Gerillo, Victor Manuel) ve İspanya (Carlos Contreras, Col. Lister) Komünist partisinin isimlerini de belirtti. McGregor Jr. 'nin, ABD Almanya'nın parçalanması amacı için Stalin'e karşı uzlaşmacı tavrıyla büyük bir hata işliyordu söylemi ile buluşmayı bitirdi.

Troçki'nin ölümünden sonra Joseph Hansen 4 Eylül 1940'da Shaw'a (Birleşik Devletler Konsolosu), ölümcül saldırıdan sadece 3 gün önce Troçki tarafından Meksika'daki komünist(Stalinist) partinin faaliyetlerinin yazıldığı 72 sayfalık bir çalışmayı verdi. 12 Eylül de çalışma Washington'a gönderilir, Shaw çalışmayı şöyle özetliyor;

"Konunun işleyişi büyük ölçüde entelektüel ve delil niteliğindedir ama çalışmanın kendisi mevcut SSCB hükümetinin Troçki'yi ve Troçkizmi ortadan kaldırma çabalarının özeti olarak ilgi çekicidir. Troçki, Meksika'dan sığınma alır almaz, Meksika Komünist Partisinin zulüm programını başlattığını, ilk olarak işçiler arasındaki ona karşı duyguların kışkırtılmaya çalışıldığı, ikinci olarak gericilerle birlikte (Akaryakıt Şirketleri, Dies Komitesi ve diğerleri) elini kolunu bağlayıcı çabanın içine girildiğini ve üçüncü olarak Troçki'nin direnişinin eleştirildiği, onun hayatına girme olanağı sağlamayı amaçlayan bir kampanyanın yürütüldüğünü teyit etti. Bu üçüncü süreci buradaki solcu gazetelerden LA VOZ DE MEXICO, FUTURO ve EL POPULAR alıntılarla kanıtlıyor. Troçki onun üzerine yapılan fiili saldırı hazırlığının 1939 Kasım-Aralık aylarında Meksika Komünist Partisinin "tasfiyesine" rastladığını iddia ediyor ve Carlos Conteras'ın varlığına dikkat çekiyor. Troçki Sovyetler Birliğine dair sert eleştirilere yer veriyor, -"sapkın devletleştirme",-"Stalin tarafından özel bürokratlar sınıfının yaratılması", ve "mevcut Rusya rejiminde sınırsız güç ve ekonomik imtiyazlar için gerçek savaşta komünistler olarak sözlü tahriklere varıyor."

2 gün sonra, 14 Eylül 1940'da Hansen tekrar Shaw ile buluştu ve Troçki'ye Meksika'daki aktif bir GPU üyesinin adının verildiği bilinmeyen bir kişi tarafından sunulan bir bildiriyi ve 1938 yılında Troçki tarafından teslim alınan üç kişiyle ilgili, bunlardan birisi Roland Abbiate, Troçki tarafından bir GPU katili olarak bilinen, bilgiler veren Fransa'dan gelen mektubu gösterdi.

Sovyetler Birliği gizli polis teşkilatı

Türkçe materyaller listesine dönmek için buraya tıklayın.